Laatst was ik zo dom om een woordenlijst over te nemen uit een boek en als ondersteund materiaal te publiceren bij een artikel op mijn blog. Ik was begonnen met het aanpassen en aanvullen om er een eigen werk van te maken, maar ik werd op de vingers getikt door de rechthebbende en ik heb de content verwijderd en excuses aangeboden. En me weer eens verdiept in plagiaat en auteursrecht.
Inhoudsopgave
Verschil plagiaat en auteursrecht
Bij plagiaat doe je voorkomen alsof je zelfs de auteur bent en bij inbreuk op auteursrecht vermenigvuldig je ongerechtigd het werk van anderen. Toen ik de woordenlijst, waar ik geen auteur of bronvermelding opgaf, pleegde ik dus plagiaat en deed inbreuk op het copyright.
Als ik de naam en de bron vermeld had dan was het alleen een inbreuk op het auteursrecht geweest. Stel dat ik een oud werk uit het publieke domein (vrij van auteursrecht) publiceer onder eigen naam dan pleeg ik plagiaat, maar doe geen inbreuk op het auteursrecht. Dan is het niet strafbaar maar moreel verwerpelijk.
Is plagiaat strafbaar?
Plagiaat is strafbaar in Nederland op basis van de Auteurswet. Het is verboden om auteursrechtelijk beschermd materiaal zonder toestemming van de auteur te kopiëren, openbaar te maken of te verspreiden. Plagiaat kan leiden tot juridische stappen, zoals het eisen van schadevergoeding. In ernstige gevallen kan plagiaat als misdrijf worden beschouwd, met mogelijke straffen zoals boetes, gevangenisstraffen en andere juridische sancties.
Fair use
Kopieerde ik dan om te stelen? Nee, dat was niet mijn bedoeling. Ik wilde de woordenlijst gebruiken, aanpassen, uitbreiden en voor onderwijzende doeleinde gebruiken. Mijn website is geen commercieel werk, het is een hobby en ik verdien er niets aan.
Ik beschouwde de woordenlijst niet als een eigen werk maar als een gemeengoed. Want hoe moet je anders een lijst beginnen? Ik dacht dat het een redelijk gebruik zou zijn.
Ik ben het gaan uitzoeken en fair use (soort van citaatrecht) is een rekbaar begrip en bij twijfel kan het aan een rechter voorgelegd worden. De wet vereist dat de rechtmatigheid van het gebruik wordt vergeleken met de volgende vier richtlijnen:
- Het doel en karakter van het gebruik, inclusief de vraag of het gebruik commercieel is of educatief en non-profit
- De aard van het beschermde werk
- De omvang en het belang van het overgenomen deel in verhouding tot het beschermde werk als geheel
- Het effect van het gebruik op de (potentiële) markt voor of waarde van het beschermde werk
Vergeleken met mijn artikel was de woordenlijst lang genoeg om niet in evenwicht te zijn en bij nader inzien zou het dus geen ‘fair use’ zijn. Had ik eigenlijk ook wel kunnen bedenken.
Schip van Theseus
Bij het bestuderen van plagiaat en het auteursrecht moest ik wel even denken aan het schip van Theseus. Dat is een gedachte-experiment.
Van het schip worden op termijn alle onderdelen vervangen door nieuwe en op een gegeven moment is geen onderdeel nog origineel. De vraag is dan: is het schip nog wel origineel? Hoeveel onderdelen van een boot kun je vervangen tot het oude eigenlijk niet meer bestaat?
En hoeveel tekst moet je veranderen of vervangen voordat het geen plagiaat meer is of het auteursrecht vervalt? Die vraag is nog belangrijker nu slimme algoritmen in staat zijn te vertalen en te hertalen. Ik vond zelfs een dienst die hierin gespecialiseerd is.
Op die site kun je teksten controleren op plagiaat, maar ook met algoritmes laten herschrijven. Het geeft een wat ongemakkelijk gevoel want het zal juridisch wel mogen, maar het voelt toch niet helemaal zuiver. Of zoals Warren Buffet pleegt te zeggen:
Kan me niet schelen of het mag van de wet. Kun je het je moeder uitleggen? Warren Buffett
Tot op bepaalde hoogte zal het onvermijdelijk zijn dat er geparafraseerd en geleend wordt. Soms is het ook eervol en blijken je teksten een vorm van inspiratie, maar soms zal het ook voelen als stelen, zeker als de teksten gebruikt worden waar mensen in dezelfde vijver vissen.